علی نامه (کتاب)

کتاب «علی نامه» حماسه منظوم پارسی است در مناقب و مغازی امام علی(علیه السلام) از سراینده‌ای متخلّص به «ربیع» در قرن پنجم هجری. این منظومه حدود نیم قرن پس از شاهنامه نگاشته شده است و شامل بر دوازده هزار بیت در اسلوبی کهن است. در قالب بحرِ متقارب سروده شده و به گفته سراینده اش «به لفظ عجم در عروض عرب»، سراسرِ آن در مناقب و مغازی امام علی بن ابی طالب (ع) با «ناکثین» و «قاسطین» است و یکسره در خدمتِ اعتقادات شیعی.

گوینده آن به تصریح متن کتاب متولد ۴۲۰ هجری است و این منظومه را در سن ۶۲ سالگی و در سال ۴۸۲ هجری به احتمال قریب به یقین در خراسان، و شاید هم ناحیه بیهق، منظوم کرده است و آن را به یکی از اشرافِ ساداتِ عصر، یعنی علی بن طاهر عریضی از سادات ناحیه تقدیم داشته است.

منظومه "علی نامه" در سال ۱۳۹۲ هجری شمسی، و در روز میلاد امام علی (علیه السلام) با مقدمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی از سوی موسسه میراث مکتوب منتشر شد. دکتر شفیعی کدکنی، استاد و محقق با سابقه ادبیات در مقدمه ۷۰ صفحه ای خود، که در حقیقت، مقاله ای است مفصل درباره «علی نامه»، زوایای مختلف این اثر ارزشمند را مورد بررسی قرار داده است. در بخشی از این مقاله آمده است:

«تا به چشم خود ندیدم باور نکردم، شما نیز حق دارید که باور نکنید: یک حماسه منظوم پارسی، در مناقب و مغازی امام علی بن ابی طالب (عیه السلام) از قرن پنجم، یعنی حدود نیم قرن بعد از نشرِ شاهنامه فردوسی و در حجم حدود دوازده هزار بیت با اسلوبی کهن و نوادری از لغات و ترکیبات که گاه در فرهنگها، شواهد آن را به دشواری می توان یافت.»

منابع

• علی نامه ای به «لفظ عجم در عروض عرب»، پایگاه شاعران پارسی زبان، بازیابی: ۲۶ مهر ۱۳۹۳.
• آیت الله سیستانی: کتاب "علی نامه" مرا زنده کرد.